ΤΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΦΥΛΟΥ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Το στερεότυπο ορίζεται ως ένα σύνολο υπεραπλουστευμένων εικόνων που αποδίδονται σε άτομα ή ομάδες ατόμων με σκοπό τον προσδιορισμό της συμπεριφοράς και των κοινωνικών τους ρόλων. Λειτουργούν σαν απλοποιητικό μέσο αντίληψης του κόσμου, ενώ παρεμβάλλονται μεταξύ της πραγματικότητας και της αντίληψης που το άτομο σχηματίζει γι’ αυτή την πραγματικότητα. Μερικά χαρακτηριστικά των στερεοτύπων είναι ότι βοηθούν τα άτομα να διαχειριστούν το περιβάλλον τους, οργανώνοντάς το σε κατηγορίες και αποδίδοντας στην κάθε μία συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αποτελούν παγιωμένες αντιλήψεις πολλών χρόνων και μετασχηματίζονται δύσκολα.

Με τον όρο στερεότυπα φύλου αναφερόμαστε στα απλουστευτικά σχήματα που αποδίδουμε στα δύο φύλα σχετικά με τη συμπεριφορά, τα στοιχεία του χαρακτήρα, το επάγγελμα, τη θέση τους στην κοινωνία. Για παράδειγμα, χαρακτηριστικά στερεότυπα για τους άνδρες είναι η δύναμη, η επιθετικότητα και για τις γυναίκες η στοργικότητα και η ευγένεια. Τα στερεότυπα φύλων, ακόμα και σήμερα, σε μια φαινομενικά ισότιμη κοινωνία, παραμένουν σταθερά επηρεάζοντας τις αντιλήψεις των ανθρώπων. Η δύναμή τους είναι τόσο μεγάλη, που οι στερεοτυπικές ιδέες για τις «ανδρικές» και «γυναικείες» ιδιότητες αναγνωρίζονται ως έμφυτες. Επιπλέον, η έκθεση του ατόμου στα στερεότυπα φύλου ξεκινάει από πολύ νωρίς, με έρευνες να αναφέρουν ότι ήδη στην ηλικία των 5 ετών, τα παιδία σκέφτονται και λειτουργούν με βάση αυτά.

Το ερώτημα όμως είναι πώς τα παιδιά εκθέτονται και υιοθετούν από τόσο νωρίς στερεοτυπικές ιδέες για το φύλο και πώς οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να τα βοηθήσουν στην διαδικασία αποδόμηση τους;

Αρχικά, οι γονείς πριν την γέννηση του παιδιού, γνωρίζοντας το φύλο του, αρχίζουν να διαμορφώνουν ένα περιβάλλον αντίστοιχο μ’ αυτό (χρώμα παιδικού δωματίου, ρούχων), ενώ παράλληλα αναπτύσσουν συγκεκριμένες προσδοκίες για τις προτιμήσεις, τη συμπεριφορά, το μέλλον του. Αυτό με τη σειρά του έρχεται να επηρεάσει τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Συχνά οι γονείς βάζουν ετικέτες όπως «ζωηρός-δραστήριος», «γλυκεία-ήρεμη», επαινούν ή ενισχύουν συμπεριφορές αντίστοιχες με στερεοτυπικές ιδέες (Μπράβο που καθάρισες το δωμάτιό σου. Μη κλαίς, οι άνδρες δεν κλαίνε!). Αυτές οι μικρές, μη συνειδητές πράξεις, είναι ικανές να κατευθύνουν τη συμπεριφορά και τις αντιλήψεις του παιδιού.

Επίσης, τα παιχνίδια που επιλέγουν τα παιδιά, λειτουργούν σαν εργαλεία αποδοχής των στερεοτύπων, καθώς επιβεβαιώνουν την κοινωνική ταυτότητα του φύλου τους. Αντίστοιχα, στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας παρατηρούμε πλήθος κλασσικών και σύγχρονων βιβλίων να αναπαράγουν στερεοτυπικές ιδέες για τα φύλα, όπως άνδρες ήρωες, ανυπεράσπιστες-πράες γυναίκες, μαμάδες νοικοκυρές και μπαμπάδες κουβαλητές. Ακόμα, οι εικόνες που καθημερινά δέχονται τα παιδιά από τα ΜΜΕ, τις διαφημίσεις, το κοινωνικό περιβάλλον, έρχονται να ενισχύσουν τα στερεότυπα, επιβεβαιώνοντας τα χαρακτηριστικά που πρέπει να φέρουν.

Τέλος, το σχολείο αποτελεί ένα χώρο αναπαραγωγής έμφυλων στερεοτύπων. Παρόλο που η εκπαίδευση σήμερα δε διαχωρίζεται με βάση το φύλο, πτυχές της καθημερινής σχολικής ζωής, όπως η λειτουργία της προφορικής γλώσσας ή αυτής των σχολικών βιβλίων, οι ρόλοι που προωθούνται μέσω της σχολικής ιεραρχίας (θέση-αρμοδιότητες εκπαιδευτικών), ο έμφυλος διαχωρισμός των επιστημών (θεωρητικές-κορίτσια, θετικές-αγόρια) και καθημερινές παιδαγωγικές πρακτικές (αγόρια παίζουν ποδόσφαιρο, κορίτσια βόλεϊ), διαμορφώνουν την προσωπικότητα των παιδιών, καθορίζοντας το μέλλον τους. Τα παιδιά υιοθετούν αντιλήψεις για την κοινωνική ιεραρχία, τους ρόλους των φύλων, την «αρρενωπότητα» και τη «θηλυκότητα», ενώ ασυνείδητα ωθούνται στην επιλογή συγκεκριμένων ρόλων για την ενήλικη ζωή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επιλογή χώρων προσφοράς υπηρεσιών (εκπαίδευση, νοσηλεία, κ.α.) για τα κορίτσια και χώρων σωματικής ή κοινωνικής ισχύος (αθλήματα, σώματα ασφαλείας, διευθυντικές θέσεις, κ.α.) για τα αγόρια.

Οι στερεοτυπικές εικόνες που καθημερινά μας κατακλύζουν είναι πολλές και δύσκολα θα εξαφανιστούν. Το ζητούμενο είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά, αποκτώντας κριτική σκέψη, να αποδομούν τα στερεότυπα. Μερικές ιδέες προς αυτή την κατεύθυνση, που μπορούμε να υιοθετήσουμε, είναι οι παρακάτω:

  • Όλα τα παιδιά μπορούν να παίζουν με όλα τα παιχνίδια, προσπαθούμε να απαλλαγούμε απ’ το στερεοτυπικό διαχωρισμό των παιχνιδιών σε «κοριτσίστικα» και «αγορίστικα»
  • Εμπλουτίζουμε την παιδική βιβλιοθήκη, συζητάμε και παρουσιάζουμε στα παιδιά, ιστορίες με ανθρώπους που έχουν πετύχει σε επαγγέλματα και ρόλους που θεωρούνται μη παραδοσιακοί για το φύλο τους
  • Προσέχουμε τις εκφράσεις και το ύφος της γλώσσας που χρησιμοποιούμε, για «κρυφά» νοήματα που μεταφέρουμε εναντίον κάποιου φύλου
  • Επιδιώκουμε ένα αγόρι και ένα κορίτσι να νιώθει καλά και άνετα με τον εαυτό του και τις επιλογές του, βοηθώντας να κατανοήσει τα χαρακτηριστικά του, τις ικανότητές του και τις προτιμήσεις του
  • Προσπαθούμε να μην επηρεάζεται η συμπεριφορά και οι προσδοκίες μας απ’ το φύλο του παιδιού μας
Facebook
Twitter

Περισσότερα Γιγαντονέα